नौका

फुर्सत ही फुर्सत है अब, 

तालाबंद यादोंको खोल फिर समेटने के लिए !


मिल जाते हैं अनायास,
दराज के कोने में छुपे पड़े निशान,
पुराने फोटो, कुछ ख़त, धुलसना हार्मोनिका
और बिखरे पन्ने कविताके ....

हर चीज उलझी हुई ,पगलाये जज्बतोंमें ...
चौंध जाता है मनोमस्तिष्क में इतिहास,
बने -संवरे, टूटे-बिगड़े, सकपकाए पलों का, ..

व्यवहार दक्ष, कर्तव्य दक्ष,
सामाजिक प्रतिमा दक्ष.
दक्ष, दक्ष, दक्ष..
पारीवारिक सुरक्षा, बस एकही.. लक्ष्य!

कैसे गुजरा उसके बाद समय, पता न चला ...

हर कोई अब मगन अपने आप में, और मैं
बैठा हूँ, नदीके प्रवाह में पैर छोड़कर ...
इस पार की यांदोको संजोकर,
उस तट पर आँख गडाकर ...

हिलोरे खाती, होगी आती
एक नौका बिन माझी की,
होले होले; पाल पर
मेरा नाम लिखवाकर ...

तब तक, रहने दो,
शब्दों के टुकडे पास मेरे ,
बीत ही जायेगा समय
कलिडिओस्कोप में डालकर ...

- श्रीधर जहागिरदार
(मेरी मराठी कविता "होडी " का अनुवाद )

अटक मटक ..(RAP )

अटक मटक....   (RAP )

आळोखे पिळोखे, चालती सारखे    

मनाला बसले, घट्ट हे  विळखे ..

--------------------------------

पोटात आग, डोळ्यात जाग,
आयुष्याची  भागमभाग ...

जीवतोड, मोडतोड,  

नशिबाची खाडाखोड  ... 

उसने गाणे, खोटे नाणे,
फुसके टरफल कुजके दाणे,  ....

धुसफूस, बदल कूस 

शृंगाराची नासधूस ... 

झाड-वारे, अंगारे धुपारे, , 

पदवीला त्या आग लाव रे  ...    

उलट सुलट, वार पलट,

जिंकण्याची खटपट खटपट .....  

लाज शरम, भलते भ्रम, 

झाकण्याचे नकोत श्रम ... 

भलते सलते, कुणा न सलते,
बघून बघून  सवय जडते ...
-----------------------------

अटक मटक, इथून सटक
जगण्याची लागेल चटक ...


- श्रीधर जहागिरदार

१६-१२-२०१२

चाखतो जगातील निंबोळ्या दिवसा (अनुवाद)

कधी स्पंदन, कधी श्वास असतेस तू
दूर असते तरी आसपास असतेस तू...

.
झुरणीस लागते मन माझे उदासवाणे,
आठवून जेव्हा मज उदास असतेस तू...
.
सर्व सीमा आराधनेच्या पार केल्या ,
आरती. नमाज, कधी अरदास असतेस तू...
.
नटणे थटणे तुझे कशाला माझ्या साठी ?
एरवी तशीही मनात 'खास' असतेस तू ...
.

नाते अपुले होत चालले जुने किती
रोज नवखाच एक भास असतेस तू...
.

चाखतो जगातील निंबोळ्या दिवसा
रात्रीस गुळाचा गोड घास असतेस तू...




- अनुवाद : श्रीधर जहागिरदार

************************

निलेश शेव्गावकर यांची मूळ रचना :


कभी धड़कन तो कभी सांस होते हो,
दूर रहकर भी मेरे आसपास होते हो.
.
डूबने लगता है मेरा दिल उदासी में,
मेरी याद में जब तुम उदास होते हो.
.

सारी हद्दे लांघता हूँ तुम्हारे सजदे में ,
इबादत, पूजा तुम्ही अरदास होते हो.
.

सजो ना संवरो मेरी ख़ातिर, फिर भी,
मेरे लिए तुम ऐंवें भी ख़ास होते हो.
.
पुराना हो चला है अब हमारा रिश्ता,
रोज़ मगर एक नया एहसास होते हो.


चूसता हूँ दिन में जहान की निम्बोली,
हर शब् तुम गुड की मिठास होते हो.

जाड़े की एक शाम

दिन ठंडा पड़ता जा रहा है ...
सूरज की किरणे बदन से
लिपटती है, लेकिन
खून खो चुका है
अपनी रफ़्तार . . .

पत्ते भी झरने शुरू हो गए है,
कब कौन सा बिखरेगा
मालूम नहीं ... शायद ...
लेकिन बिखरेगा जरूर
हर पत्ता ....

"बाग की उस बेंच पर वह
बूढ़ा नहीं दिखा कई दिन से ..."
तुमने सहज भाव से पूछा
एक शाम टहलते ।

"कही वो ......"

अन्दर, कही, कुछ
टूट रहा है ...
सुन सकता हूँ मै...
... सन्नाटा शोर मचाता ...

अच्छा लगा, तुमने
शाल ठीक से ओढ़ दी ...
ढाढस कर मैंने अपनी
चाल तेज कर दी ....



- श्रीधर जहागिरदार

दिया और बाती : मेघा देशपांडेजी की एक बेहतरीन कविता का अनुवाद

बुझने को होती है बाती,

तब सुलगते है दो प्रश्न 

दिये के मन में -

" क्या मिला मुझे दान में?"

" क्या मुझे दान मिला?"

अनंत कालसे सांजबेला पर 

कोई डाल रहा है तेल दिये में .. , 

तलेकी मिट्टी ने भी 

गुदवा लिया है उसकी रिसती धारासे ...

फिरभी ... बुझने को होती है बाती, तब .....

जलभुन उठता है दिया

देख झिलमिलाती दीपमाला

किसी गोपुर* के सम्मुख,

मन में सोचे, गर्भगृह में प्रदिप्त 

दीपशिखा है ज्यादा मोहक,

पूजा की थाली में सजते 

आरती के दिये में 

लौ बन जलना अधिक है सार्थक ...

जुड़ही  जाते है दो हाथ अनायास 

इसकी सोहबत के साथ प्रति दिन ..

लेकिन फिरभी, बुझने को होती है बाती , तब ...

       

धन्य धन्य हो जाता है, 

जब मिलकर कई ज्योती संयमसे  

है पकाती किसीका

 भोजन;

ज्योती ऐसी कितनी है जो 

अपनी उर्जा कर समर्पण 

गर्म करे दुसरोंका तन, 

जलने का बस सार यही,

यही मानता असली जीवन !!

देखी है उसने भूखी ज्वाला 

बेरहम, बेशरम, शैतानी हाला

खुशहाल घरोंदे बने निवाला ....

लेकिन फिरभी, बुझने को होती है बाती, तब ...

सुलगते है दो प्रश्न दिये के मन में  ..

बन मशाल, पथ आलोकित करना 

ध्येयशाली लगता है,

मंदिरोंमें सुलगती धुनी में जलना 

भाग्यशाली लगता है  ...

दो जुड़े हाथों के पीछे, 

मनके अंधकार से 

नित उभर आती है आशा की किरण नई  ...

फिरभी यहाँ, बुझने को होती है बाती, तब ....

जानता है,यहीं कहीं हराभरा समृद्ध वन 

लपलपाती 

अगम्य प्रक्षुब्ध ज्वालाओने

निगला है;

पूरा गाँव  तबाह कर गुजरी बाढ़ में 

भीग चुकी काठी काठी के अंतर में 

है सिसकती, चूल्हे में जल उठने 

दर्द समेटे अधीर ज्योती ...

इसने सुना है ....

कोई नहीं स्वयंसिद्ध यहाँ , फिर भी ..

हर दिन, दो हाथ इर्दगिर्द 

कर देते है ओट ... 

सुलभ जनम लेती है ज्योत

रहता इसका वंश सुरक्षित ...   

लेकिन फिरभी, बुझने को होती है बाती, तब ...

सुलगते है दो प्रश्न दिये के मन में  ..

   ...................

दूर कही .. वहां  ... 

बन कर अंश अज्ञात का 

रह गई ...

भूली-बिसरी ..

एक बत्ती .... 

शायद सुलगे, शायद ना भी ...

संभावना में 

इस 

जडी हुई ..पड़ी हुई ..

 ..

...ऐसेही ...

हर शाम ...

इस कल्पनासे खुश होती

...हजारो दिये जल उठे होंगे आज

 ...

..मैं घड तो पाई .. बस ये  है मेरा दान ...  

पहचानती ..

तेल ,दिया, दो हाथ ...

प्रतीक्षा इनकी ...इसे प्रयोजन मानती ....

फिरभी यहाँ 

बुझने को होती है बाती , तब ...

हर दिन जलने वाले 

 दिये के मन में

सुलगते है दो प्रश्न   ..

रचनाकार : मेघा देशपांडे, नागपुर 

- अनुवाद: श्रीधर जहागिरदार

गोपुर*  मंदिर का प्रवेशद्वार 

निवारा

खळखळाट आयुष्याचा
स्तब्ध  उभा मी काठी,
जे मेघ बरसुनी गेले
ते नव्हते माझ्या साठी ...

अनभिज्ञ असा मी फिरलो
अज्ञातशा वाटेवरती,
आरूढ होऊनी तगलो
प्रश्नांच्या लाटेवरती ....

सत्यास शोधता रानी
डोहातुन साद मिळाली,
मी हात तयाला देता
मज खेचून आत निमाली ...

तो एकची आहे कुंड
ज्याच्यात मिसळती धारा,
थकलेल्या या गात्रांना
झुळझुळता गार निवारा...


- श्रीधर जहागिरदार
 ४-१२-२०१२

अनुवादित गझल

तिची आठवण मनी, हर क्षणी छळते मला           

पण असाव्या इच्छा थोड्या हे कळते मला...

बीज प्रीतीचे वृक्ष होईल कधी न कधी 

ठेव तू ओलावा जपून मन म्हणते मला...  

ते स्मित की हसलीस बघून हाल माझे

लक्ष तुझे माझ्याकडे, हे पुरे असते मला..  

होऊ दे जखमा कितीही सोबतीत तुझ्या

क्षण तुझ्या भेटीचा हे मलम असते मला...

हयातीत ह्या साथ तिची नशीबात नाही

तिच्या साठी जन्म घ्यावा पुन: पटते मला ...

- श्रीधर जहागिरदार (मराठी अनुवाद)

++++++++++++++++++++

(मूळ हिंदी रचना)

दिल में हर पल उन का ग़म रखते है,

हसरतें रखतें तो है मगर कम रखते है.

.

इश्क़ का बीज कभी दरख़्त बने शायद,

दिल की मिट्टी इसीलिए नम रखते है.

.

मुस्कान थी या तंज़ था मेरे हालात पर,

फिर भी चलो! चाहत का भरम रखते है.

.

तेरी सोहबत ज़ख्म देती है सो देती रहे,

मिलते है, पर साथ ही मरहम रखते है.

.

इस हयात में तो वो नहीं मिलने वाले,

उनकी ख़ातिर कोई और जनम रखते है.

- निलेश शेवगावकर  

गझल तंत्र - एक शिंपी काम

चार घातले, पांच उसवले,

धाव दोरा, म्हणून भागले...

सरळच शिवण काफियाची,
ओढून ताणून आणायाची,
तरी म्हणे हे "ना काफी"
ह्या शिंप्याला नाही माफी!

चार घातले, पांच उसवले,
धाव दोरा, म्हणून भागले...

ट्रायल मध्येच शिंपी फसला,
दर्दी म्हणतो ढीला मतला,
आशयाची सिटींग नाही,
वृत्तामध्ये फिटिंग नाही...

चार घातले, पांच उसवले,
धाव दोरा, म्हणून भागले...

एक एक वीत करत
लांब तुमान गेलो कापत,
उरला रदीफ माझ्या हाती,
लाज तयाने झाकत नव्हती...

- श्रीधर जहागिरदार

(गझल हा अतिशय देखणा, आकर्षक आणि मनोहारी  काव्य-प्रकार. मात्र गझल लिहिणे सोपे नाही. हा काव्य प्रकार हाताळताना येणाऱ्या उद्विगनतेतून  ही विनोदी कविता लिहिली. )

तस्मै श्री गुरुवेनमः

शिक्षक दिवसपर 

ना हाथ मेरा पकड़,लिखवाया होता,
ना पकड़ कर कान मेरा,पढवाया होता,
ना रटाये होते पहाड़े, दहाड़े मार कर,
पत्थर फोड़ रहा होता, मैं हार कर ...

ना थपथपाई होती पीठ मेरी,
ना सराही होती प्रतिभा मेरी,
मैं वहीँ गाँव में भैंस चराते रहता
साहूकार का सूद निभाते रहता...

तुम बने ब्रह्मा मेरे,मैं हुआ सहज रचित,
विष्णुसा स्पर्श कर,रक्खा मुझे स्वयं चलित,
महेशसी तीसरी नजर, होता रहा मोह भस्मित,
परब्रह्मसे बसे मुझमे, कैसे हुआ? मैं चकित!

बारिश

घिर आये थे बादल अचानक से


मै सुन रहा था तलत उस शाम,...
दिल को तार तार करने वाले गीत..


सहसा तुम उठ कर चल दी,
बारिश तुम्हारी आंखोमे आ बसी थी!
वापस आ तुमने झटके से बंद कर दिया गाना..

बारिश भी कभी बंद कर सकोगी तुम?


- श्रीधर जहागिरदार

पसारा

घरात एक नवा माळा करून घेतलाय...

मला गरज वाटत नव्हती, 

पण हिचा हट्ट!

"काही लिहीत नसता हल्ली, तरी

पसरलेले असतात इथे तिथे, कुठेतरी

चंद्र तारे, वादळ वारे,

प्रेम-विरह, जुने कलह,

झुरता वसंत, फुलता हेमंत, 

मोराचं पीस, प्रेमाचा कीस,

काय आणि काय...

काहीही आणता कुठून कुठून
परवा उकीरड्यावरून
उचलून आणलत प्राक्तन,
त्या आधी तोतऱ्या नळाच
पेलाभर क्रंदन ...

शेजारचे गोरे आले होते शोधत
बायकोच्या गालावरची खळी,
तुम्ही पटकन झाकलीत तीवर 
आतून आणून पळी!

आजोबांच्या डोळ्यातला
ओला अंधार आणून
सुकवत बसलात कागदावर .
चार शब्द जाळून ..

असे कुणाचे काही बाही
उचलून घेऊन येता
कागदावर पेरून त्यांना
उगवेल  त्यावर जगता!!

उरलेले खरकटे
फेकूही  देत नाही,
म्हणे," असू दे, यमकास
कामी येतात हमखास."..

"अहो पायात येतात
येणाऱ्या जाणाऱ्याच्या!
.....कसनुस होत मला ...."

म्हणून मग...
घरात एक नवा माळा करून घेतलाय,

आता तिथेच असतो
सारा पसारा,
. 

.
.
आणि मी..
.
.
हिचा हट्ट !!!

 -  श्रीधर जहागिरदार

फूल, पंछी और जख्म

भीतर भीतर ... मन के  अंदर ...
फूल एक महकता है,
खुशबू अपनी फ़ैलाने
पवन हिलोरे ढूंडता है....
(...महक यहांसे दूजे मन में,
बस, बसाना चाहता है,
नदी किनारे किसी मंदिर को
सहज सजाना चाहता है ...)

भीतर ... भीतर ... गहरे अंदर  ...
एक है पंछी, फडफडाता,
छुटकारा पा कारा से
उडान भरने कसमसाता  ... 
(...कभी चाहता, खुलकर गाये,
कभी सोचता नभ पर छाये ..
कभी डाल पर मौन बैठकर,
पत्तोपत्तो में खो जाये ...)

गहरे ..  गहरे .. अंतर तल पर ...
एक जख्म, निरंतर रिसता,
भेद जन्मका सुलझाने में 
मृत्यु से जाकर है मिलता  ... 
(...उसने कभी न चाहा भरना,
स्मृतियों से न चाहा लड़ना,
'जीवन' ये नाम पाकर
उसने चाहा था ,बस, जीना ...)

- श्रीधर जहागिरदार
२८-१२-२०१२

फूल, पक्षी, आणि जखम

आत आत ...कुठे  मनात ....

एक फूल गंधाळते,  

दरवळ त्याचा उधळायला 

वारा चौफेर धुंडाळते...

(...इथला गंध दुसऱ्या मनात

त्याला असतो रुजवायचा,

देव्हारा नदीकाठचा 

त्याला असतो सजवायचा..)

आत आत ... खोल मनात ...

एक पक्षी फडफडतो

बाहेर निसटून उडण्यासाठी 

किती बरे  धडपडतो...

(..कधी त्याला गायचं असतं, 

कधी  झोकात झुलायच  असतं,

कधी निवांत फांदीवर 

नुसतच  बसून रहायचं असतं...) 

आत आत ...खोल खोल...

एक जखम भळभळते, 

जन्माचा घेत शोध
मरणा कवटाळते....
( .. तिला काहीच स्मरायच नसत... 
तिला कधीच भरायचं नसत ..
'आयुष्य' हे नाव मिरवत
तिला फक्त जगायचं असत,,,,)

- श्रीधर जहागिरदार
२८-११-२०१२

आज माझ्या वेदनेला काय झाले

आज माझ्या वेदनेला काय झाले?

भेटली होती, तरी ना हाल झाले !

चोख होती व्यवस्था स्वागताची  

कां तरी मैफलीत ना नांव झाले ? ...

शब्द पेले, अर्थवाही होती सुराही 

वाहवाही लुटविण्या व्यापार झाले ...

चांदवेडी रात झाली बघ दिवाणी 

काजव्यांचे ओरखाडे शृंगार झाले ... 

ह्या किनारी दाटतो अंधार आहे 

उतरले पाण्यात जे, ते पार झाले... 

- श्रीधर जहागिरदार 

३-११-२०१२

आज माझ्या वेदनेला

भोवताली पेटलेले वेदनेचे रान हे
आज माझ्या वेदनेला सारले बाजूस मी ...
++++++++++++++++++++++++

आज माझ्या वेदनेला झाकणार नाही
दाटता डोळ्यात अश्रू, लाजणार नाही ...

जीवनाला पाखडूनी घेतले कुणी का ?
दु:ख फेका, सौख्य ठेवा, चालणार नाही...

मी किनारा ठेवतो, तू वादळे तुझी ने
सांगुनी नौकेस ऐसे भागणार नाही...

रोज माझी बाग फुलवी वेगळी कहाणी
फूल मी जुन्या व्यथेचे, माळणार नाही...

कोंडलेल्या हुंदक्यांचे बंड झाले सुरु
सांत्वनाने बेगडी "श्री " हारणार नाही...

- श्रीधर जहागिरदार
२७-१०-२०१२

उत्तरायणातील द्विपदी

मधुमास तुझे सरले आता, सरू दे,
'मधु' मुरला ग रक्ती माझ्या, मुरु दे ...
**
सळसळ माझी रक्तामधली शमली,
रक्त दाब मग तुला कशाने, कळू  दे...
**
"तुझ्या कुंतली झरे चांदणे.." म्हणता
"चांद उगवला तुझ्याही माथी", म्हणते..
**
तुझ्या विभ्रमी रमलो श्रम ना दिसले,
विसाव आता पाय जरा मज चुरू दे..
**
"वहीतला तो गुलाब सुकला, कुठला??"
"साभार" तुझी कविता कुठली! कळू दे.!!"
**
"सो.ड.. हात ना .. भवती सारे.. " ...स्मरते?
"किती ग गर्दी...!!"  "हात तुझा मज धरू दे.."
**
जिंकलो किती डाव एकटा, खुपते
अता जिंक तू, मला एकदा हरू दे.
**
दोन आपली पिले बोलवी दोघा
चिमणा कोठे, कोठे चिमणी, ठरू दे..

- श्रीधर जहागिरदार 

१९-१०-२०१२

चुकते...

रीत चुकते
प्रीत चुकते ...
शब्द हुकता
गीत चुकते...

मद्य चढता
चाल चुकते..
मोह पडता
हीत चुकते...


रोज लाथा !
काय चुकते?
पाठ उत्तर
भीत चुकते...

मुद्दलाचे
व्याज चुकते!
रोज शाळा
फीत चुकते..

माणसाचे
हेच चुकते
मोजताना
वीत चुकते ...

- श्रीधर जहागिरदार 

११-१०-२०१२

ठाउक नाही....

आलो होतो काय योजुनी, ठाउक नाही
जातो आहें काय जोडुनी, ठाउक नाही....

कशास करता हेवा माझ्या सौभाग्याचा
सोने निघते कसे भाजुनी ! ठाउक नाही ?

तुझे प्रेम जणु कट्यार होती, खूप नशिली
कसे न कळले घाव होउनी, ठाउक नाही...

गाडी, माडी, नोकर, चाकर, भक्कम सारे,
जाती कां मग मुले टाळुनी, ठाउक नाही...

रदबदलीचा धंदा हल्ली तेंजित आहें,
किती घेतले दाम मोजुनी, ठाउक नाही...

वेशी पाशी संन्याशाची घुटमळ झाली,
कोण चालले दिवा लावुनी, ठाउक नाही...

मुक्कामाला जो तो चटकन उतरून गेला
'श्री' कां बसला जागा धरुनी, ठाउक नाही...


- श्रीधर जहागिरदार
११-१०-२०१२

आरसा मुखवट्यास बधलाच नाही

आरसा मुखवट्यास बधलाच नाही
आज तो आरशात दिसलाच नाही ...

खूप झाले आर्जव आता फुलांचे
गंध कोषात ज्यांच्या उरलाच नाही...

वेदना भटके विवस्त्र, असहाय ती,
माणसांनी गाव हा वसलाच नाही...

धावला जोमात ज्याला पाय नाही,
मी करंटा कण्हतो "चपलाच नाही"...

काय "श्री"चे काम मैफिलीत सांगा
लिहीतो गझल जिला मतलाच नाही...

- श्रीधर जहागिरदार
०१-१०-२०१

मी लिहितो माझ्यासाठी

मी लिहितो माझ्यासाठी ,
कां बाळगू नसत्या गाठी?

सहज भावना शब्दामधुनी
कशास त्यांना दावू काठी?

असेल चुकले कधी व्याकरण
म्हणून वागती जसे तलाठी!

अर्थ न चुकला, हे खरे ना?

कशास पडता उगाच पाठी?

नियमाने ना भाषा बनली
भाषा आधी, नियम ते पाठी..

असाल तुम्ही शास्त्री पंडित
तुम्ही जपावी तुमची आठी!

- श्रीधर जहागिरदार

प्रवास

Where talents and the needs of the world cross, therein lies your vocation.

 ---Aristotle

(मी वहिवाटसरू..........)

हीच आहें माझी वाट,

असे समजुनी किती तुडवल्या

झिजवून टाचा, मला न कळल्या

त्यांच्या नजरा कौतुक भरल्या...


(मी पळवाटसरू ........)

त्या अंधाऱ्या वाटेवरती,

(कुणी त होते ठेवून पाळत !!)

अनामीकशा भीतीपोटी

धावत होतो धापा टाकत;

रितेपणाचे ओझे ओढत ...


(मी चोरवाटसरू....... )

रितेपणाच्या पोकळीतली

दबे अचानक कळ छोटीशी,

क्षणिक दिसावे ब्रह्मकमळ

वाट उघडता एक छुपीशी;

मनात चमके अति विलक्षण

प्रतिभेची निज वीज लख्खशी !!!


(मी नवी मळवाटसरू ... )

जाणून उमजून

खूप भटकलो मी दरवेशी,

नवलाईच्या नवीन वेशी,

नवीन प्राणी, नवे खेळ अन

नवी माणसे नवीन देशी...


(मी पाऊलवाटसरू ...)

माळरान अन अवकाश ते व्यापक,

खुल्या दिशा आव्हान, न बाधक..


जगताच्या उपयोगा

जिथे भेटली माझी प्रतिभा,

तिथेच फुलली जीवन वृत्ती,

जगणे गाणे, नुरले सक्ती!!


हीच असावी माझी वाट!...

नवी उमेद, नवी पहाट ..

नवीच फुटली पाऊलवाट...

हो, हीच होती माझी वाट....


- श्रीधर जहागिरदार

२१.०९.२०१२

एका फझलकाराची कैफियत.

एकलकोंड्या मनातली माझी एक मजल
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

झालो होतो स्वार एकटा, कुणीच नव्हते पाठी
मीच मजला आहें काफी हा खयाल पक्का गाठी...
"पाचा"पेक्षा कमी न चढते, आहें ह्याची खबर
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

लगावली मी त्याला, जो मला आडवा आला,
देणार नाही सूट म्हणाला, सुनावली मी त्याला
बसा यतीला खुशाल जोडत, माझी चाल ढकल
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

ठेवला मी अर्थ सलामत, तुमचे दुसरेच हट्ट,
"हुकली वाटे इथे अलामत, बांधणी नाही घट्ट"
किती तुडविले वाळवंट मी, घ्याना त्याची दखल
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

वरचा मजला जमीन,  तळमजल्यावर मक्ता
हाजीर नेहमी संदर्भाला बाराखडीचा तक्ता
लघु गुरूच्या पायी बसुनी घेईल थोडी अकल
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

तुमची ती जालीम कतरिना, अशी हासील-ए-गझल,
माझी विद्या ग्रहण करीना, म्हणून म्हणता फझल
जरा बसू द्या कोपऱ्यात ती करेल तुमची नकल,
म्हणोत कोणी काहीही, माझी हीच गझल ...

- श्रीधर जहागिरदार
१८-०९-२०१२
 

सरळ वाटही वळते हल्ली

सरळ वाटही वळते हल्ली,

काम काढणे जमते हल्ली... 

कशास करता गद्धे मजुरी 

मस्का पालिश फळते हल्ली...  

झक्क करावा प्रकल्प सादर  

गती कुणी ना पुसते हल्ली.. 

संध्याकाळी शुभंकरोती ?

जीभ कोरडी पडते हल्ली...  

कुत्रे होवुन जावे तेथे 

जिथे आंधळे दळते हल्ली...

संघ भावना विचार रुचकर 

भिडू पुढे? मळमळते हल्ली... 

लज्जा स्त्रीचा खरा दागिना    

सहज कुणीही लुटते  हल्ली ... 

बरे चालले म्हणतो 'श्री', पण 

झोप तयाला नसते हल्ली. ..

- श्रीधर जहागिरदार 

१६-०९-२०१२ 

साठोत्तरी

१.
चषक किती उंचावून केले,
हुर्र्रे हुर्र्रे ह्या जगण्याला,
कलंडलेली सुरई तिरकी
नुरली मदिरा ते भरण्याला ...

२.
उडलेल्या वा पिकल्या केसांना,
सुरईची उलगडली वळणे,
देशी किंवा परदेशी, असुदे
आकर्षक, आता कुठले चळणे...

३.
असु दे पेला हातामध्ये, मद्य बदल तू,
'नाद' असू दे, गाण्यामधले शब्द बदल तू,
सुरावटीला तू वेळेची, जाण असू दे ,
विझतानाही अंगाराची आण असू दे!

- श्रीधर जहागिरदार

बोलतो आपण अता

बोलतो आपण अता, पण तरी ना बोलतो, 

बोलण्या आधीच कां, शब्द सारे तोलतो? 

ते दिवस होते असे, गंध केवळ माळला,

माळण्या आधी अता पाकळ्या कां मोजतो?

नम्रता,हास्य, सुवदन, आभूषणे मानली 

काय होते येत सत्ता, कोण त्यांना लाटतो?

वागण्याचे स्वातंत्र्य दोघांसही भावले 

हासण्याचेही खुलासे कां अता मागतो? 

मान्य आहें येथ सारे व्यवस्थित वाटते, 

विस्थापिता सारखा कां तरी "श्री" वागतो?

- श्रीधर जहागिरदार 

१-९-२०१२

माझ्या त्या साऱ्या कविता

झाल्या ना अजून लिहुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता,
वस्तीला वाऱ्या मधुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता...

आकाश विलासी झाले बघ  किती कल्पनापक्षी
चोचींत उडाले धरुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता...

शब्दांच्या खोल मनीचे छळतात जरी अर्थ तुला
बघ मनांत असतिल रुतुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता!

मी पेरत गेलो करुणा, शब्दांच्या शेतामधुनी,
शिंपित गेल्या अश्रु  तेंव्हा , माझ्या त्या साऱ्या कविता...

टोळ धाड आलेली, मळभ दाटले भवताली खिन्न,
अंतरास उजळे फिरुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता...

आंजर- गोंजर करत्या खोचक- बोचक नसत्या उक्त्या
वहीतच असत्या पडूनी , माझ्या त्या साऱ्या कविता...

माझ्याच बरोबर असुद्या, ह्या सरणावरती सुद्धा  
वस्तीला वाऱ्या मधुनी, माझ्या त्या साऱ्या कविता...

- श्रीधर जहागिरदार
२८-८-२०१२

तू दिलेस जीवन मला नवे

ह्या परि आणखी काय हवे, तू दिलेस जीवन मला नवे

होतो जेव्हा शब्द निरर्थक, नव काव्यातील छचोर मुक्तक

तूच लावूनी अन्वय माझा दिलास मजला अर्थ सवे

ह्या परि आणखी काय हवे, तू दिलेस जीवन मला नवे .... 

मिटमिटता मी न काजवा, कुठे अंतरी सूर्य असावा ,

जाणीव  ही माझ्यात असावी, सूर्यफूल तू म्हणून व्हावे

ह्या परि आणखी काय हवे, तू दिलेस जीवन मला नवे ....   

माझ्या जीवनी निव्वळ काटे, व्यथित मनाला जेव्हा वाटे,

सावरण्या ह्या न्युनातून मज, तू गुलाब होऊन मधुर हसावे,

ह्या परि आणखी काय हवे, तू दिलेस जीवन मला नवे ....   

दीप तगावा माझा म्हणूनी, जळशी साजणी वात होऊनी 

ह्या परि आणखी काय हवे, तू दिलेस जीवन मला नवे .... 

----------------------------------------श्रीधर जहागिरदार 

(1972)

चारोळ्या

1.
थेंब थेंब साचत साचत
झाला कधीच डोह,
ठिणगी ठिणगी पेटत पेटत,
हुंकारे विद्रोह !!

2.

ओसरल्या आज किनारी
काळाच्या लाटा,
शोधत बसते मन बावरे
ओळखीच्या वाटा!

3.

आलोच आहे अवनीवर
तर ऋतू साहणे आले,
मैफिलीत सामील झालो,
म्हणून गाणे आले!

4,

जो क्षण जगावासा वाटतो 

तोच नेमका क्षणिक असतो,

उरल्या सुरल्या बाकींना 

जीवनभर स्मरीत  बसतो! 

5,

जो तो जपत असतो 

आपापली आवड,

सारेच उचलत नसतात 

आईबापाची कावड!

6.

मी एक झाड पाहिले,
शब्दांनी रसरसलेले ,
मातीतून उगुनी आठवणींच्या,
आकाशा भिडलेले ..

7.

ओसंडूनी न वाहतात 

आसवे काळजात थिजतात,

जिथे मैत्र जुळले तिथे  

आज कारस्थाने शिजतात ....

8.

प्राजक्ताचा गंधही येथे, 

पुरला माझ्या श्वासाला,  

कांचनाचा स्पर्श तोकडा 

भासे कुठल्या कायेला!

9.

देण्यासाठी हात केला, 

ओंजळ माझी होती रिती,

घेण्यासाठी हात किती, 

सारे जीव घायगुती!

10.

कशासाठी जगायचे,

हे होते उलगडले,

कुणासाठी जगायचे, 

तेथे सारे अवघडले!

11.

मोलाचे क्षण जगण्याचे
अफूत गेले,
भरजरी आयुष्य सुखाचे
रफूत गेले...

----श्रीधर जहागिरदार 

तळे

एक थेंब तळ्यामध्ये,
उठला तरंग....
मास्यांचे ना गाऱ्हाणे
किनारे कां भंग?

थेंब थेंब साचलेली
ही आकाशाची फुले,
किनारयांस उगा माज
तेच राखती तळे!

लपलेला रानामध्ये
हा चंद्राचा आरसा,
सापडला आहें कुणा
वाटेना फारसा !

--------- श्रीधर जहागिरदार 
१०-८-२०१२

पहिले प्रेम-दुसरे प्रेम

 न सुटलेल्या समीकरणागत

सलते, छळते, पहिले प्रेम,

किती असु दे किंमत 'क्ष' ची, 

मिळते-जुळते दुसरे  प्रेम!

मोर पिसागत हळुवारसे

गळून पडते पहिले प्रेम, 

शून्यातून जग उभे कराया   

पुरून उरते दुसरे प्रेम!

अस्तित्वाचे भान, दिलासा  

जगण्यासाठी, पहिले प्रेम,

अर्थ कळावा ह्या जगण्याचा 

असा खुलासा दुसरे प्रेम!

- श्रीधर जहागिरदार 

२ आगस्ट २०१२  

मुखवट्याची आरोळी

1  

मुखवट्याच्या बाजारात
चेहरा आता वटत नाही,
माल एकदम अस्सल आहें
सांगितले तरी पटत नाही.

2. 

मुखवट्याच्या बाहेर
लढत असतो जगाशी,
मुखवट्याच्या आत
झटत असतो स्वत:शी !

3. 

चेहरा? शाबूत आहें.
मुखवटा? काबूत आहें.
बेधडक घे उडी तू,
इरादा मजबूत आहें.

4.

चेहरा रुजला कधी ना,

मुखवटा सजला कधी ना,

आयुष्य वैराण झाले

शिंपले त्याला कधी ना ...

5. 

"चेहरा हिरमुसला कशाने 

आज हा कां दुखवटा?"  

"ओरबाडून गेले  कुणी 

 आज त्याचा मुखवटा..." 

6, 

घामाने डबडबला

चेहरा गुदमरलेला,

रुमाल काढून मात्र

मुखवटाच पुसलेला...

7,

असे कसे बीज, देवा

करू कसे  कवतिक  

पेरला चेहरा, हाती

मुखवट्याचे पीक. 

8.

दहा दिवस शोक पाळायचा

तर हवाच मुखवटा,

खरा चेहरा दिसला तर 

कसा समजेल दुखवटा 

9.

इतक्या वर्षांनंतर आता

दिसला एक खवटा,

तुमचाही नव्हताच चेहरा,

होता एक मुखवटा!

10.

सहज जमते आता
दाखवायला दुखवटा,
बाजारातून आणलाय
एक तयार मुखवटा ..

11.

भाळलीस मुखवट्यावर

हा आहें तुझा दोष,

आता का मग असतो 

माझ्या  चेहऱ्यावर रोष?

12.

देश किती धुंडाळले,पाहिली गावे किती, 

माणसांची रूपे अनेक,वेगळ्या चालीरिती,

चेहरे दिसलेच नाही, मी  मुखवटे पाहिले, 

नाटक्यांच्या प्रदेशी, जगणेच बाकी राहिले..... 

- श्रीधर जहागिरदार 'आरोळी' 

गीत - शोध माझ्या फुला तू

शोध माझ्या फुला तू, गंध प्रीतीतला ...

प्रीत फुलली मनी हे कां कळेना तुला.... 

लाजते  ... बोलते ... बोलता लाजते. ...

प्रीत फुलली मनी हे, कां कळेना तुला.... 

तू मनी  कोंदणी, हरघडी हर क्षणी,

वाट पाही, शिणे, बघ  इथे  पापणी....

बावरे, सावरे,  भेटता तू मला.

प्रीत फुलली मनी हे, कां कळेना  तुला....  

आज रे हासला बघ कसा मोगरा      

सांगतो गुज तुला, गंध त्याचा खुळा, 

माळ ना, साजणा, साद देतो तुला 

प्रीत फुलली मनी हे, कां कळेना  तुला....

- श्रीधर जहागिरदार 

शब्दखेळ

वचन देतो जीवना,

देणार मी जीव ना !

एक छोटी कामना, 

छंद लाभो, काम ना!

सच्चीच होती भावना, 

तू  दिला कां भाव ना?

जीवनी बहु यातना, 

सापडे सुख यात ना!

कैशी सुटावी वासना?

सर्वत्र  तिचा वास ना !! 

भार वाटे वेदना,

जाणिले मी वेद ना!

पुरती मला कल्पना  

आता पुढे कल्प ना !!! 

- श्रीधर जहागिरदार 

१७ जुलै २०१२ 

नव्हतो कधी आश्वस्त मी

असलो जरी ना ध्वस्त मी

नव्हतो कधी आश्वस्त मी !

धरतो तुला गृहीत, की 

करतो बहाणा,"व्यस्त मी".

खचल्या व्यथा माझ्या मनी 

म्हणुनीच राही मस्त मी! 

पळवून नेले दु:ख तू 

असतो सुखाने त्रस्त मी.

जगती यशाचे गोडवे

मग अंतरी का पस्त मी?

मजवीण ना दूजा रिपू

घालू  कुठेशी गस्त मी.

- श्रीधर जहागिरदार 

१५ जुलाई २०१२